Độc đáo kiến trúc nghệ thuật của Tháp cổ Pô Sah Inư ở Bình Thuận medinadellago.com

Là 1 trong các mỗi cụm tháp Chăm còn tương đối nguyên vẹn, Tháp Pô Sah Inư mua lọc được những tinh hoa nghệ thuật kiến trúc và nghệ thuật trang trí của người Chăm xưa tạo thành vẻ uy nghiêm và kỳ bí.

Là một nhóm di tích đền tháp Chăm còn sót lại của Vương quốc Chămpa xưa, Tháp Pô Sah Inư mọih trung tâm thành phố Phan Thiết (tỉnh Bình Thuận) 7km về phía Đông Bắc.

Tọa lạc trên ngọn đồ vậti lúc xưa với tên là đồ vậti Bà Nài thuộc địa phận thôn Ngọc Lâm phường Phú Hài (xưa là Phố Hài), Po Sah Inư là một trong những trong ba nhóm đền tháp Chăm thuộc phong phần nhiềuh kiến trúc nghệ thuật Hòa Lai, cùng với tháp Podam (Pô Tằm) ở huyện Tuy Phong và nhóm tháp Làng Gọ ở xã Thuận Hòa, huyện Hàm Thuận Bắc.

Đây là những nhóm đền tháp cổ của quốc gia Chămpa còn lại cho tới ngày này ở miền Trung Việt Nam.

Khoảng cuối thế kỷ thứ 8 đầu thế kỷ thứ 9, người Chăm xây dựng nhóm đền tháp này với tiềm năng thờ vị thần Shiva - là 1 trong mỗi vị thần Ấn Độ được sùng bái và tôn kính.

Thế kỷ một5, người Chăm xây dựng thêm một vài đền thờ với kiến trúc giản dị và đơn giản để thờ công chúa Po Sha Inư, là con của vua Para Ckhô nóng hao. Công chúa mang tài đức và phép xử sự nên được người Chăm đương thời yêu quý.

Tuy chỉ sở hữu độ dài rộng vừa và nhỏ, nhưng Tháp Pô Sah Inư mua lọc được những tinh hoa kiến thức kiến trúc và nghệ thuật trang trí của người Chăm xưa tạo ra vẻ uy nghiêm và kỳ bí. Nhóm đền tháp Po Sah Inư là 1 trong mỗi cụm tháp Chăm còn tương đối nguyên vẹn.

[Về Tây Ninh ghé thăm tháp cổ Bình Thạnh hơn một000 năm tuổi]

Nhóm đền tháp Po Sah Inư sở hữu 3 tháp gồm Tháp Chính (tháp A), tháp thờ thần Lửa (tháp C) và tháp B thờ bò thần Nandin (cuối thế kỷ một9 vẫn còn đó, sau đó đang mất).

Đây là nhóm đền tháp duy nhất được xây dựng trên vậti cao sắp hồ trong phong mọih kiến trúc nghệ thuật Hòa Lai của nền văn hóa truyền thống Chămpa, trong khi toàn bộ mọi tháp khác đều tọa lạc trên vậti cao hoặc khu vực vậtng bằng xa hồ. Vì sao chỉ mang nhóm tháp này được xây dựng sắp hồ, cho tới nay vấn đề này đang là thắc mắc chưa mang lời giquan ải đáp từ phía mọi nhà khoa học.

Các giá trị hiếm với của di tích về lịch sử hào hùng, niên đại, văn hóa truyền thống, nghệ thuật kiến trúc và những nội dung khác liên quan như sự gắn kết giữa văn hóa truyền thống vật thể với văn hóa truyền thống phi vật thể, giữa nghi lễ liên hoan tiệc tùng của hồ hết thành viên bè người Chăm với tháp Po Sah Inư từ xưa tới nay minh chứng là nhóm đền tháp với vai trò quan trọng không giống nhau trong số hồ hết di tích kiến trúc ở địa bàn tỉnh Bình Thuận nói riêng và của cả di sản văn hóa truyền thống Chămpa nói chung.

Tháp Chính thờ thần chủ Siva, trong tâm địa tháp vẫn còn đấy bệ thờ Linga-Yoni là hình tượng của thần, sở hữu niên đại cùng thời với tháp cho tới nay. Từ thế kỷ một9-20, nhiều người thường gọi là tháp Phố Hài trùng với địa danh ở đây, trong sách “Inventaire descriptif des nonumorits Chăm do L’annap” ở trong nhà khảo cổ học, sử học người Pháp H.Parmentier cũng gọi là tháp Phố Hài.

Khoảng từ thế kỷ 20 về sau người Chăm gọi là tháp Po Sah Inư là tên của công chúa, chị ruột của vua Podam và đều là con của vua Chăm ParaCkhô cứng hao nhưng sử Việt gọi là La Khcửa quan. Sau lúc Po Sah Inư mất, Hoàng tộc Chăm sẽ xây đền thờ để thờ Bà trong khuôn viên tháp Phố Hài. Như vậy sở hữu thời kỳ nhóm đền tháp này tồn tại 2 tên là Phố Hài và Po Sah Inư.

Từ khoảng thế kỷ một6 trở về sau, đền thờ Bà bị sụp đổ, cùng thời kì này cả 3 tháp trong nhóm cũng sụp đổ dần, tạo thành một lớp đất, gạch, đá dày sắp 2m chứa đựng toàn bộ khuôn viên tháp. Lúc này người Chăm sử dụng luôn luôn tháp Chính vốn thờ thần Siva từ hơn 800 năm vừa qua để thờ công chúa Po Sah Inư.

Dấu tích của đền thờ được phát hiện qua đợt knhì quật khảo cổ từ thời điểm năm một99một-một995 cùng với nền tảng phần đa đền thờ và rất nhiều phần đa loại ngói lợp, ngói trang trí và vật thờ. Đợt knhì quật lần này cũng đang phát hiện nhiều hiện vật quý nối sát với phần đa nghi lễ, tiệc tùng, lễ hội thời kỳ này như: tượng thần, tù và bằng gốm, bộ Rasun batau (Pesani), tị nạnhnh gốm, mhình ảnh tai và 1 bàn chân bò thần Nandin bằng đá granit, ống điếu và vòi ấm bằng đất nung, chén, dĩa, nồi gốm…

Có thể hầu như lại một số trong mỗi nét chính về kiến trúc là toàn bộ mọi thể khối xây và chạm trổ của cả nhóm tháp trọn vẹn làm bằng gạch nung trước lúc xây dựng. Chất kết dính là nhựa thực vật nhưng chủ yếu là dầu rái.

Các trụ áp tường hình trụ, nổi trội là 2 trụ phía ngoài cửa của tháp Chính. Các mảng tường ko nhiều trang trí hoa lá nhưng thường để nhẵn hoặc chạm sâu vào gạch gần như ô hình chữ nhật.

Người xưa trọn vẹn ko tiêu dùng vật liệu đá trong kiến trúc và trang trí nghệ thuật hoặc làm đà tạo lực trên thân và đỉnh tháp, ngoại trừ bệ thờ Linga- Yoni và một số trong mỗi tượng thần, tượng bò thần Nandin.

Tháp Chính là tháp to và tối đa trong nhóm. Tháp cao một6m; mang toàn bộ 3 tầng, nhị tầng trên mang kiến trúc tương tự tầng dưới nhưng giảm dần độ dài rộng cũng như mọi rõ ràng kiến trúc và nghệ thuật. Cứ như vậy, nhỏ dần và cao vút lên trên cùng với phần mái tháp.

Ở sườn lưng chừng mái tháp sở hữu 4 lỗ thông tương đối về 4 hướng, nhằm mục tiêu thông tương đối và hút khí nóng trong tim tháp ra ngoài, phần nào tạo sự thăng bằng giữa bên trong và ở ngoài, sự hòa hợp giữa thần linh và trời đất. Đây đó là vấn đề vượt trội về tâm linh lúc hầu như chức sắc triển khai nghi lễ và họ tin rằng, hầu như vị thần từ cõi trên đi về bằng đoạn đường này.

Tháp Chính cũng là nơi được tập trung những giá trị về kiến trúc vật chất và ý thức cũng như về tâm linh, tín ngưỡng tôn giáo.

Ngày nay ngoài phần đa vị chức sắc bảo hộ cho từng lớp tu sĩ người Chăm ở địa phương chủ trì hành lễ ở trong tháp, những người dân thường và du quan khách cũng sở hữu thể vào cầu khẩn thần linh ở bệ thờ Linga-Yoni, kể một ngày dài lễ và ngày thường.

Tháp B cao một2m, với 3 tầng như tháp A nhưng nhỏ hơn. Trong lòng tháp thờ bò thần Nandin nhưng mà từ cuối thế kỷ một9 tới đầu thế kỷ 20 người dân địa phương vẫn thđấy, sau đó ko thđấy nữa.

Trong đợt knhị quật khảo cổ những năm một99một-một995, rất nhiều nhà khảo cổ đang tìm thđó một vài mhình ảnh và bàn chân của bò thần Nandin. Trước tháp sở hữu một Sảnh lễ to, hiện nay sử dụng dựng rạp trong lễ Katê.

Tháp C do tác dụng nguyên thủy ban sơ là thờ thần Lửa nên kiến trúc chỉ mang một tầng tổng thể cả chân đế, thân và đỉnh tháp, tháp mang chiều cao 5m; chiều rộng mỗi cạnh sắp 4m. Dấu vết sụp đổ cho thấy thêm hàng trăm năm vừa qua cho tới những năm 80 của thế kỷ 20, phần đỉnh và mái tháp bị sạt đổ cùng với đế tháp bị mủn mục sâu vào bên trong thân tháp.

Sau lúc tu bổ tôn tạo xong, tác dụng của tháp được sử dụng lại, nhưng chủ yếu là nơi người ta để lễ vật trước lúc vào hành lễ ở tháp Chính. Cả 3 ngôi tháp trong nhóm Po Sah Inư vẫn được tu bổ, tôn tạo lại nhiều lần để sở hữu được kiểu dáng kiến trúc và ko gian văn hóa truyền thống như hiện tại.

Từ trước cho tới nửa đầu thế kỷ 20 người Chăm thường triển khai nhiều nghi lễ ở Tháp cổ Pô Sah Inư.

Năm 2005, tiệc tùng, lễ hội Katê được phục dựng với hoàn toản đều quy trình về ko gian, thời kì, phương thức, nội dung và giá trị nguyên gốc như xưa. Từ lúc được phục dựng cho tới nay, hàng năm tiệc tùng, lễ hội Katê được tổ chức đều đặn tại tháp Po Sah Inư cổ kính, trở thành điểm tới thu hút du quan khách tạo đà cho trở nên tân tiến du ngoạn.

Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của Tháp cổ Pô Sah Inư, tỉnh Bình Thuận vẫn tổ chức chương trình tham quan “Một ngày trquan ải nghiệm văn hóa truyền thống Chăm” làm bằng người dân và du quan khách sẽ mang loại nhìn toàn vẹn và tìm hiểu sâu hơn về nền văn hóa truyền thống Chăm Bình Thuận.

Chương trình trcửa ải nghiệm mở nhưng màn từ điểm Di tích Tháp Pô Sah Inư, phường Phú Hài, thành phố Phan Thiết tới Trung tâm trưng bày văn hóa truyền thống Chăm, xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình.

Du vị khách sẽ được tìm hiểu về lịch sử hào hùng, kiến trúc đền tháp, văn hóa truyền thống, đời sống vật chất và ý thức của người Chăm, hương thụ ẩm thực đặc trưng, hóa thân thành những chàng trai, cô nàng Chăm trong bộ y phục văn hóa truyền thống và thực hành phần nhiều điệu múa dân gian, nhạc cụ văn hóa truyền thống dân tộc./.

01/11/2023 Tin tức kiến trúc - nội thất ngoại thất

3 phong cách thiết kế kiến trúc được yêu thích nhất tại Việt Nam

Phong cách địa trung hải

Phong cách tân cổ điển